Tytuł publikacji: Wdrażanie standardów zarządzania klastrem. Poradnik dla koordynatorów.
Wydanie I Warszawa 2017
Autorzy: Bogdan Kępka, Danuta Kacperek Koordynacja (PARP): Kinga Gruszecka
Wydawca:
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/83, 00-834 Warszawa
tel.: +48 22 432 80 80, faks: +48 22 432 86 20, biuro@parp.gov.pl, www.parp.gov.pl
Publikacja dostępna w wersji elektronicznej na Portalu Innowacji http://www.pi.gov.pl
WSTĘP
Inicjatywy klastrowe na całym świecie tworzone są w oparciu o różne źródła finansowania. W krajach Unii Europejskiej – dodatkowo – o zmieniające się programy operacyjne kolejnych okresów programowania. Proces ich budowy i kształtowania w naszym kraju trwa już od kilkunastu lat. Obecnie w Polsce funkcjonuje ponad kilkaset zidentyfikowanych inicjatyw i przedsięwzięć odwołujących się do koncepcji klastra. Zagłębiając się jednak w cele działania i strukturę podmiotową tych przedsięwzięć zaobserwować można znaczne zróżnicowanie.
Podczas tych kilkunastu lat zostały wypracowane i sprawdzone w działaniu różne modele funkcjonowania organizacji klastrowych. Sięgnięto po doświadczenia z zagranicy, które częściowo sprawdziły się również w Polsce.
Funkcjonowanie klastrów w Polsce ulega nieustannym zmianom. Głównym powodem jest ciągły rozwój ich działalności oraz pojawianie się nowych obszarów wsparcia. Często zmiany wymuszane są polityką państwa, która ukierunkowana jest na podnoszenie poziomu innowacyjności polskiej gospodarki. Jednak wyniki analizy poziomu rozwoju inicjatyw klastrowych wykazały, że w naszym kraju zostały już zbudowane podstawy do funkcjonowania klastrów. Część z nich osiągnęła poziom dojrzałości, część nadal się rozwija, a także wciąż powstają nowe. Dlatego podjęta została decyzja o rozpoczęciu prac nad przygotowaniem standardów działania klastrów2. Opracowano więc zestaw zasad określających pożądane cechy zarządzania uwzględniający specyfikę funkcjonowania poszczególnych inicjatyw klastrowych, a dokładniej ich aspekty formalno-prawne, sposób działania, a nawet odmienność warunków miejscowych, mających wpływ na sposób i zakres funkcjonowania inicjatywy.
Znaczenie systemów jakości dostrzeżono również w uregulowaniach polityki klastrowej na poziomie unijnym. Jednym z głównych celów Komisji Europejskiej jest promocja wysokiej jakości zarządzania klastrami (ang. cluster management excellence). Formą promocji jakości zarządzania jest przyznawanie certyfikatów w postaci brązowych, srebrnych i złotych oznaczeń (ang. bronze label, silver label, gold label), nadawanych przez Europejski Sekretariat Analiz Klastrów (ang. European Secretariat for Cluster Analysis) w oparciu o benchmarking oraz porównanie do klastrów europejskich i międzynarodowych. Certyfikat jakości zarządzania ESCA przyznawany jest w oparciu o zestaw wskaźników pozwalających oceniać procesy zarządzania danym klastrem. Wskaźniki dotyczą pięciu obszarów działalności klastra: struktury, kadry kierowniczej i współpracy, systemu zarządzania, finansowania, strategii, w tym planów operacyjnych i świadczonych usług oraz osiągnięć i rozpoznawalności. W wybranych krajach posiadanie przez zarządzającego klastrem odznaki jest jednym z warunków skorzystania z programów publicznych wspierających klastry3.
Brązową odznakę jakości mogą otrzymać klastry, które poddadzą się badaniom benchmarkingowym iwykażą gotowość do usprawniania procesów zarządzania klastrem. W imieniu ESCA wywiad prowadzi neutralny ekspert. Weryfikacji podlegają obszary: zarządzanie klastrem, jego struktura, usługi prowadzone przez koordynatora, relacje i interakcje wewnątrz klastra, pozycja klastra i jego dotychczasowe osiągnięcia. Wyniki wywiadu wraz z zaleceniami dotyczącymi możliwości usprawnienia zarządzania klastrem są przedstawiane w raporcie końcowym. W Polsce ważną odznakę Bronze Label posiada 13 klastrów (stan na 24.02.2017 r.):
Klaster Innowacji w Agrobiznesie
Bydgoski Klaster Przemysłowy
Świętokrzysko-Podkarpacki Klaster Budowlany INNOWATOR
Klaster Innowacyjna Medycyna
Interizon Pomorski Klaster ICT
Klaster LifeScience Kraków
Lubelska Medycyna – Klaster Usług Medycznych i Prozdrowotnych Mazowiecki Klaster ICT
Klaster Logistyczno Transportowy Północ – Południe
Wschodni klaster na rzecz rozwoju spółdzielczości „Razem”
Śląski Klaster Lotniczy
South Poland Cleantech Cluster
Warsztaty koncentrowały się na wypracowaniu optymalnych, praktycznych rozwiązań pozwalających w przyszłości spełnić standardy których klastry najczęściej nie spełniają (lub mają z nimi istotne problemy), a tym samym poprawić jakoś funkcjonowania klastrów. Koordynatorzy dzielili się swoim doświadczeniem w radzeniu sobie z wdrożeniem standardów, a zebrane podczas cyklu warsztatów inspiracje i dobre praktyki zawarte zostały w niniejszym poradniku (Rozdział 2. Sposoby realizacji wymagań poszczególnych standardów zarządzania).
W wydarzeniu uczestniczyli:
- Klaster „Centrum Bezpieczeństwa Transportu i Diagnostyki Pojazdów”
2. Klaster Gospodarki Odpadowej i Recyklingu
3. Klaster Roślinnych Produktów Leczniczych i Suplementów Diety
4. Lubelska Medycyna – Klaster Usług Medycznych i Prozdrowotnych
5. Lubelski Klaster Ekoenergetyczny
6. Śląski Klaster Dizajnu
7. Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”
8. Klaster Obróbki Metali
9. Klaster Podkarpackie Smaki, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”10. Mazowiecki Klaster Efektywności Energetycznej i Odnawialnych Źródeł Energii
11. ICT Polska Centralna Klaster
12. Klaster LifeScience Kraków
13. Klaster Dolina Lotnicza
14. Polski Innowacyjny Klaster Medyczny PIKMED
15. Wschodni Klaster Obróbki Metali
16. Klaster e-Południe
17. Klaster Obszar Zaawansowanych Technologii Bezpieczeństwa i Obronności
18. Klaster Zrównoważona Infrastruktura
19. Klaster Dolina Czystej Energii
20. Śląski Klaster ICT i Multimediów Hub Club
21. MedSilesia – Śląska Sieć Wyrobów Medycznych
22. Małopolski Klaster Poligraficzny
23. Polski Klaster Aluminium
24. Klaster Chemii Specjalistycznej Chem-Ster
25. Śląski Klaster Wodny
26. Silesia Automotive & Advanced Manufacturing
27. South Poland Cleantech Cluster Sp. z o.o.
28. GENOCLUSTER
29. Human Cloud
30. Świętokrzysko-Podkarpacki Klaster Budowlany INNOWATOR
31. Klaster Medyczny MedCluster
32. Ogólnopolski Klaster e-Zdrowie
33. NUTRIBIOMED Klaster
34. Dolnośląski Klaster Lotniczy LSSE
35. Dolnośląski Klaster Motoryzacyjny LSSE
36. Dolnośląski Klaster Edukacyjny LSSE
37. Krajowy Klaster Produktu Regionalnego Lokalnego i Tradycyjnego
38. Klaster Badań i Rozwoju Innowacji
39. Wschodni klaster ICT
40. Wielkopolski Klaster Teleinformatyczny
41. Zachodniopomorski Klaster Morski
42. Waste-Klaster
43. Lubuski Klaster Energetyki Odnawialnej i Efektywności Energetycznej,
44. Polski Klaster Innowacyjnych Technologii Kuźniczych „HEFAJSTOS”
45. Klaster spożywczy Leszczyńskie Smaki
46. Lubusko-Wielkopolski Klaster Turystyczny Nasze dObra Natury
47. Klaster Spożywczy Południowej Wielkopolski
48. Pomorski Klaster Edukacyjny
49. Interizon – Pomorski Klaster ICT
50. Mazowiecki Klaster Chemiczny
51. Agro Klaster Kujawy – Stowarzyszenie Na Rzecz Innowacji i Rozwoju
52. Klaster Morski Pomorza Zachodniego
53. Bydgoski Klaster Przemysłowy
54. Bydgoski Klaster Informatyczny
55. Spiżarnia Kujawsko Pomorska Klaster Spółdzielczy 56. Klaster Logistyczno-Transportowy Północ-Południe